Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ – ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
(από: Leahy, R. L. & Holland, S. J., 2000)
Γενική περιγραφή
Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι μια βραχεία, εστιασμένη ψυχοθεραπεία και μπορεί να εφαρμοστεί μια ποικιλία προβλημάτων, περιλαμβάνοντας την κατάθλιψη, άγχος, θυμό, προβλήματα γάμου, φόβους, κατάχρηση ή εξάρτηση από ουσίες και προβλήματα παιδιών και εφήβων. Η θεραπεία εστιάζεται στο πως σκέφτεσαι, πως συμπεριφέρεσαι και πως επικοινωνείς στο παρόν, παρά στις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Πολλές μελέτες έχουν δείξει πως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία είναι τόσο αποτελεσματική όσο η φαρμακοθεραπεία για την κατάθλιψη, το άγχος, τις εμμονές ή άλλους φόβους. Επιπρόσθετα, τα άτομα εκπαιδεύονται στην αυτοβοήθεια και έτσι είναι ικανοί να διατηρήσουν την βελτίωση τους ακόμα και όταν η θεραπεία έχει τελειώσει.
Εκτίμηση των ατόμων που προσέρχονται για βοήθεια
Όταν ξεκινήσεις γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία ο θεραπευτής θα σου ζητήσει να συμπληρώσεις μερικά ερωτηματολόγια που προσδιορίζουν μια ποικιλία συμπτωμάτων και προβλημάτων. Αυτά τα ερωτηματολόγια (forms) εκτιμούν την κατάθλιψη, το άγχος, το θυμό, τους φόβους, σωματικά συμπτώματα, την προσωπικότητα και τις σχέσεις. Στόχος αυτής της εκτίμησης είναι να μαζευτούν όσο πιο πολλές πληροφορίες για σένα έτσι ώστε ο θεραπευτής να μάθει γρήγορα τι προβλήματα έχεις (ή δεν έχεις) και την έκταση των προβλημάτων αυτών.
Πλάνο θεραπείας
Εσύ και ο θεραπευτής θα δουλέψετε μαζί για να αναπτύξτε ένα πλάνο θεραπείας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την συχνότητα των συνεδριών, την σημασία της φαρμακοθεραπείας, την διάγνωση, τους στόχους σου, την απόκτηση δεξιοτήτων, τις ανάγκες αλλαγής στον τρόπο που σκέφτεσαι, που συμπεριφέρεσαι και επικοινωνείς και άλλους παράγοντες.
Πως είναι οι θεραπευτικές συνεδρίες
Μερικές μορφές θεραπείας είναι μη δομημένες αλλά στην γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία εσύ και ο θεραπευτής θα θέτεται (μια ατζέντα) μια σειρά θεμάτων για κάθε συνεδρία. Η ατζέντα μπορεί να περιλαμβάνει ανασκόπηση της εμπειρίας σας από την προηγούμενη συνεδρία, την δουλειά στο σπίτι για την επόμενη εβδομάδα. Ο στόχος είναι η λύση των προβλημάτων και όχι μόνο τα παράπονα γύρω από αυτά.
Δουλειά αυτοβοήθειας στο σπίτι
Αν πηγαίνεις σε ένα προσωπικό γυμναστή (trainer) σε ένα κέντρο (γυμναστήριο) υγείας θα πρέπει να περιμένεις ότι θα πάρεις έναν οδηγό για το πώς θα γυμνάζεσαι όταν ο γυμναστής δεν είναι εκεί. Το ίδιο γίνεται και στην γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Αυτό που μαθαίνεις στην συνεδρία είναι αυτό που θα εξασκηθείς εκτός θεραπείας μόνος σου. Έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που πραγματοποιούν την δουλειά στο σπίτι γίνονται πιο γρήγορα καλύτερα και είναι καλά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η δουλειά στο σπίτι μπορεί να περιλαμβάνει να ελέγχεις την διάθεση σου, τις σκέψεις σου και τις συμπεριφορές σου. Επίσης, μπορεί να περιλαμβάνει, προγραμματισμένες δραστηριότητες, αναπτυσσόμενους στόχους, αμφισβήτηση των αρνητικών σκέψεων, συλλογή πληροφοριών, αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας με τους άλλους, κ.α.
Τα προβλήματα μου δεν οφείλονται σε παιδικές εμπειρίες;
Μέρος των προβλημάτων σου μπορεί να οφείλεται στο πως σου φέρονται ή φέρονταν παλαιότερα οι γονείς, τα αδέρφια ή άλλοι, αλλά οι λύση στα προβλήματα σου βρίσκεται στο πως σκέφτεσαι και τι κάνεις σήμερα. Όμως, με πολλά άτομα βρίσκουμε χρήσιμο, μερικές φορές, να κάνουμε ανασκόπηση στις πηγές των προβλημάτων και να βοηθηθείς να μάθεις να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι γι’ αυτά σήμερα.
Τα προβλήματα μου δεν οφείλονται στην βιοχημεία;
Μέρος των προβλημάτων σου μπορεί να οφείλεται στην βιοχημεία, όμως, πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως ο τρόπος που σκέφτεσαι, που συμπεριφέρεσαι και που επικοινωνείς, όπως επίσης, πρόσφατα και παρελθόντα γεγονότα, είναι σημαντικοί. Χρησιμοποιώντας τη γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία δεν αποκλείεται η χρήση φαρμακοθεραπείας. Για τα περισσότερα προβλήματα υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις ότι η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι τόσο αποτελεσματική όσο η φαρμακοθεραπεία. Για πολλά σοβαρά επίπεδα κατάθλιψης και άγχους πιστεύουμε ότι το καλύτερο είναι ο συνδυασμός θεραπείας και φαρμακοθεραπείας. Ένα πλεονέκτημα της γνωστικής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας είναι ότι θα μαθαίνεις τρόπους να λύνεις τα προβλήματα μόνος σου.
Πως θα γνωρίζω ότι γίνομαι καλύτερα;
Εσύ και ο θεραπευτής σου μπορείς να αναγνωρίσεις συγκεκριμένους στόχους στην αρχή της θεραπείας τους οποίους μπορείς να τροποποιήσεις στην συνέχεια. Μετά μπορεί να εκτιμάς κατά πόσο νιώθεις λιγότερο ή το ίδιο κατάθλιψη, άγχος, θυμό. Χρειάζεται να νιώθεις άνετα, να δίνεις πληροφορίες στον θεραπευτή για τα προβλήματά σου. Αυτές οι πληροφορίες από σένα, είναι χρήσιμες, με σκοπό να καταλάβετε τι δουλεύει και τι δεν δουλεύει.
Πως μπορώ να μάθω περισσότερα για την γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία;
Εξαρτάται από τα προβλήματα που θέλεις να λύσεις. Ο θεραπευτής μπορεί να σου συστήσει να διαβάσεις κάποια βιβλία ή άλλες σημειώσεις. Πιστεύουμε ότι όσα περισσότερα γνωρίζεις για τον εαυτό σου τόσο καλύτερα θα γίνεις. Ελπίζουμε ότι μπορείς να μάθεις να γίνεις ο ίδιος θεραπευτής
H ψυχολόγος Βασιλική Κουλουψούζη είναι απόφοιτος του τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και ειδικευμένη στη Γνωστική Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία από την Ελληνική Εταιρεία Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας στη Θεσσαλονίκη. Έχει ειδικευτεί στην Ειδική Αγωγή και στις Μαθησιακές δυσκολίες από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και είναι μέλος της Εταιρίας Φροντίδας Υγείας και Εκπαίδευσης (ΕΦΥΚΕ). Παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό τομέα στην πόλη της Λάρισας.